Waar komt verf vandaan?

Je gaat schilderen, maar welke verf ga je gebruiken? Is verf nou schadelijk voor het milieu? Is het schadelijk voor je gezondheid? Vragen genoeg!

In vroeger tijden was het gebruikelijk dat de schilder zelf zijn verf maakte. Door ervaring en overlevering van vader op zoon ontstonden er verfrecepturen en kleuren die plaatselijk waren gebonden. Voor deze verven gebruikte men grondstoffen van natuurlijke oorsprong zoals bindmiddelen gebaseert op drogende oliën (bijvoorbeeld lijnolie) en natuurlijke minerale pigmenten (planten, grondsoorten).

Tot aan het eind van de negentiende eeuw was dit de manier om verf te maken. Er was wel vanaf de zeventiende eeuw een min of meer een industriële manier voor het maken van de grondstoffen voor de verf. De verf- en oliemolens aan de Zaan maalden de pigmenten en sloegen de olie uit lijnzaad. Deze handeling kon de schilder dus overslaan. Hij kon gelijk zijn verf maken, uiteraard volgens eigen recept. Deze natuurverven zijn nog steeds verkrijgbaar bijvoorbeeld Aquamarijn- en Auroverven, deze bestaan voor de volle honderd procent uit natuurlijke grondstoffen. 

Enkele eigenschappen van natuurverf zijn:

• Dringen diep in het hout.
• Van nature dampdiffuus (dampdoorlatend).
• Niet statisch oplaadbaar (trekt geen stof aan).
• Droogt niet snel aan.
• Geen minimale filmvormingstemperatuur om een goede laag te vormen.

Door de grondstofschaarste rond beide wereldoorlogen ging men zoeken naar alternatieven. Voor de verf betekende dit een stap naar de chemische industrie. Er kwamen synthetische vervangers voor de natuurlijke grondstoffen (alkydharsverf). Ook werden er hogere eisen aan de verf gesteld. Verf moest vlugger drogen, hogere bestendigheden bezitten, makkelijker verwerkbaar zijn, maar vooral goedkoper te maken zijn.

Voor alle verven werden kunststof oplossingen bedacht en ook gevonden. Aardolie leek wel de enige grondstof. Door de opkomst van de chemische industrie ging ook het gebruik van natuurlijk herwinbare grondstoffen en een groot deel van 'ouderwetse vakkennis' verloren. Aan het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw  kwam men daar toch weer op terug.  Men vond dat de verfproblemen niet meer alleen met kunststoffen moesten worden opgelost, maar dat er een combinatie moest worden gemaakt van bijvoorbeeld Tauga verven. Daar wordt naast plantenolie in beperkte mate gebruik gemaakt van synthetische stoffen.

Lakken en beitsen
Van oudsher dienen deze producten om hout te conserveren en te kleuren. Er is water- en wasbeits voor binnengebruik en transparante, impregneer en tuinbeits voor buiten. Blanke lakken kunnen het beste alleen binnen worden gebruikt. Beitsen en lakken kun je direct over kaal hout aanbrengen waarbij twee lagen meestal voldoende zijn. Let wel op dat de meeste beitsen vochtregulerend zijn. Als je de binnenzijde van een raam beitst en de buitenzijde met een alkydverf doet, dan gaat het woonvocht-transport wel door de beits, maar hoopt zich op achter de alkydverf. Deze kan na verloop van tijd afbladderen. Andersom kan wel.

Milieuvriendelijk
Milieuvriendelijke verven bestaan niet. Verf groeit nu eenmaal niet aan een boom. Je kunt er wel rekening mee houden dat je een verf gebruikt die minder milieubelastende bestanddelen bevat. Deze stoffen zijn bijvoorbeeld V.O.S. (Vluchtige Organische Stoffen). Een V.O.S. is bijvoorbeeld het oplosmiddel in de verf. Deze zorgt ervoor dat de verf verwerkbaar is en uithardt. Dit kan terpentine zijn, maar ook watergedragen verf zoals acrylverf. Het aantal V.O.S. in de verf kun je terugvinden op de verpakking. Een alkydverf bevat veel V.O.S. een acryl minder, maar is nog steeds milieubelastend. De natuurverf is nog steeds het minst belastend.

Gezondheidsrisico's
Maar hoe zit het met de gezondheidsrisico's? Zowel de natuurstoffen als de chemische stoffen hebben een uitwerking op ons lichaam. In de meeste verfproducten zit een veilige dosis, ofwel als je er niet meer dan een bepaalde hoeveelheid van binnen krijgt, treedt er geen schade op voor de gezondheid. Risico momenten doen zich voor tijdens het schuren van verflagen (stof), verf verwijderen (afbijtmiddel) en het verwerken van de verf zelf (oplosmiddelen). Tegen deze risico's kun je jezelf beschermen. Tijdens de werkzaamheden moet je goed ventileren, handschoenen dragen en zorgen voor een goede stofafzuiging tijdens het schuren. En, let op: niet eten, drinken of roken tijdens de werkzaamheden.

Tot zover de wetenswaardigheden over verf, maar wat gaan we nu gebruiken? Dat is natuurlijk persoonsgebonden. Let er wel op dat je de juiste verf voor de juiste klus gebruikt. Zo kun je voor het buitenwerk beter voor een alkydverf kiezen dan voor een acrylverf. En als je ook milieubewust wilt werken, kun je kiezen voor een highsolidverf of een natuurverf.